نجات گروگان‌های امریکایی؛ از امیدواری‌ "اتاق سیاه" تا ناامیدی "کاخ سفید"

پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ تسخیر سفارت امریکا در تهران توسط دانشجویان پیرو خط امام در 13 آبان 1358 نقطه عطفی در سیاست خارجی ایالات متحده پس از پیروزی انقلاب اسلامی بود. دولت کارتر در یک شرایط بحرانی قرار گرفت. بسیاری از صاحبنظران و تحلیلگران این دوره را دوران تحقیر ملی امریکایی‌ها می‌دانند.

از سوی دیگر سیاستمداران کاخ سفید از هر امکانی برای نجات گروگان‌های امریکایی بهره می‌بردند. همه راهکارها «هرچند غیرعقلانی و مسخره» پیش روی کارتر رئیس‌جمهور وقت امریکا بود؛ از پیشنهاد «تحویل دادن شاه به ایران» تا «بمباران اتمی شهر تهران».[1] به گفته کارتر آن‌ها برای هر نوع اقدام نظامی آماده بودند. [2]

گزارش «اتاق سیاه» برژینسکی مشاور ارشد کارتر که در اینجا منتشر شد؛ آخرین تحلیل‌ها را به رئیس‌جمهور ارائه می‌داد. تعبیر «اتاق سیاه» مربوط به سطح بالای امنیتی در داخل دستگاه دولت بود که افراد فعال در این سطح مسئول ارائه پیشنهاداتی برای طراحی عملیات جاسوسی در دولت کارتر بودند.

به هر ترتیب ماه‌ها تلاش دولتمردان امریکا به جایی نرسید و گذر زمان نیازها به یک عملیات نظامی برای نجات گروگان‌ها را بیشتر می‌کرد. عملیات انتقامی امریکایی‌ها با عنوان پنجه عقاب یا طوفان صحرا در اردیبهشت 1359 آخرین تلاش ناکام آمریکایی‌ها برای آزادسازی گروگان‌ها بود. طی این عملیات که در 5 و 6 اردیبهشت ماه  1359 اجرا شد، ۶ هواپیما و ۸ بالگرد نیروهای مسلح آمریکا برای آزادی ۵۳ گروگان در تهران، وارد حریم هوایی ایران شدند. اما با برخواستن طوفان شن در صحرای طبس و مشکلات فنی دیگر، ۳ بالگرد دچار نقص فنی شده و در نهایت، عملیات با کشته شدن ۸ نفر در نزدیکی طبس و برخورد یک هواپیمای سی-۱۳۰ و یک بالگرد سی‌اچ-۵۳ و باقی‌ماندن ۵ بالگرد سی‌اچ-۵۳ در ایران به پایان رسید.

این عملیات که با هدف حمله تنبیهی علیه ایران ترتیب داده شده بود به یک شکست کامل امریکایی تبدیل شد. 18 ماه طول کشید تا امیدواری‌ «اتاق سیاه» با ناامیدی «کاخ سفید» به پایان رسید.

اما ماه‌ها پس از این شکست که تحقیر دیگری برای امریکا و به خصوص دولت کارتر بود، وزارت دفاع امریکا درصدد طراحی و اجرای عملیات‌های نظامی دیگر علیه ایران برآمد. در اسناد تازه بازیابی شده از آرشیو امنیت ملی امریکا سندی از درخواست وزارت دفاع امریکا برای کسب اطلاعات جهت اقدام نظامی در آذر ماه 1359 وجود دارد که برای نخستین‌بار منتشر می‌شود. هر چند محورهای اصلی مورد درخواست ژنرال فیلیپ گَست؛ مدیر اداره عملیات ارتش ایالات متحده مخدوش شده است اما محتوای آن قابل تامل به نظر می‌رسد:

«یادداشت برای آژانس اطلاعات دفاعی

موضوع: توانایی و اشراف اطلاعاتی

تاریخ : 10 دسامبر 1980/19 آذر 1359

بررسی اطلاعات جمع‌آوری‌شده در سال گذشته برای طراحی و برنامه‌ریزی یک عملیات فوری(اضطراری) علیه ایران، کمبود اطلاعات جدی و مداوم را نشان می‌دهد. این کمبود اطلاعات برای طراحان عملیات نظامی که باید زمان بندی دقیق داشته باشند و نسبت به تمامی اطلاعات محیطی و عملیاتی اشراف کامل داشته باشند بسیار حیاتی‌ست. نیاز آنها به اطلاعات مشروح در زیر است:

الف)[متن سند مخدوش است]

ب)[متن سند مخدوش است]

ج)[متن سند مخدوش است]

د)[متن سند مخدوش است]

اگرچه سیستم‌های فنی اطلاعاتی توانایی به دست آوردن برخی از این اطلاعات را دارا هستند، باید کلیت این اطلاعات توسط منابع انسانی موثق و بدون واسطه از داخل ایران مورد تایید قرار بگیرد.

وضعیت فعلی سرویس اطلاعاتی «بخش منابع انسانی» تحت مدیریت FBI درباره این موضوع بسیار ناکافی ست. در این زمینه توصیه می شود اقدامات زیر جهت کسب اطلاعات بیشتر انجام شود:

الف)[متن سند مخدوش است]

ب)[متن سند مخدوش است]

ج)[متن سند مخدوش است]

امضا: ژنرال فیلیپ گَست؛ مدیر اداره عملیات ارتش ایالات متحده.»

پی‌نوشت:

[1] ایران در خاطرات جیمی کارتر، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ترجمه ابراهیم ایران نژاد و طیبه غفاری، ص57

[2] همان، ص59