نظر امام خمینی درباره دکتر علی شریعتی چه بود؟
پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ بخش ویژه ارتباط با مخاطبان با عنوان «شما بپرسید» با هدف پاسخ به شبهات تاریخی و ایجاد پل ارتباطی بین مخاطبان و محققان جوان با پژوهشگران و محققان برجسته تاریخ راه‌اندازی شد.
یکی از مخاطبان پرسش خود را در این بخش اینگونه مطرح کرده است: آیا امام خمینی(ره) نسبت به دکتر شریعتی دیدگاه رادیکالی داشت؟ افراد بزرگی چون آیت‌الله خامنه‌ای، شهید مطهری، شهید چمران و شهید بهشتی، با ذکر نکات منفیِ دکتر شریعتی، در کل ارزیابی مثبتی از او داشتند. حضرت آقا او را روشنفکر اسلامی و آنتی‌تز جریان روشنفکری ضد اسلامی می‌دانند. حتی امام موسی‌صدر برای دکتر شریعتی در لبنان مراسم ختم برگزار کردند و خودشان هم شخصا سخنران مراسم بودند. اما امام خمینی(ره) موضع منفی نسبتا شدیدی نسبت به شریعتی داشت و به گفته برخی‌ها او را مسلمان نمی‌دانست.
حجت‌الاسلام والمسلمین روح‌الله حسینیان، رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی در پاسخ به این سوال گفت: مواضع حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و خصوصاً شهید بهشتی درباره دکتر شریعتی موضع مثبت بود. آن جمله معروف شهید بهشتی که «شریعتی شخصیتی است در حال شدن» زبانزد خاص و عام است. می‌توانیم مجموع نظریات مقام معظم رهبری و شهید بهشتی را در این خلاصه کنیم که با حفظ انتقاداتی که به شریعتی وارد می‌دانستند، اما به این جهت که تفکرات او به نفع اسلام است، نسبت به او نظر مثبت داشتند.
حجت‌الاسلام حسینیان مواضع آیت‌الله مطهری درباره دکتر شریعتی را در دو برهه قابل بررسی دانست و گفت: مواضع شهید مطهری در مواجهه با دکتر شریعتی را باید در دو دوره بررسی کرد. در دوره اول، ایشان به مواضع شریعتی اعتقاد داشت و حتی اولین دعوتنامه برای حضور شریعتی در حسینیه ارشاد نیز از طرف شهید مطهری ارسال شد. اما در دوره بعد، به دلیل اختلاف دیدگاه‌هایی که به وجود آمد، موضع شهید مطهری نسبت به شریعتی یک موضع منفی شد. ایشان معتقد بود شریعتی قبل از این که یک اسلام‌شناس باشد یک اسلام‌سرا است.
رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی درباره اینکه چرا موضعی تصریح شده و شفاف درباره شریعتی از امام خمینی نقل نشده است بیان داشت: امام به عنوان رهبر یک نهضت و رهبر یک انقلاب که از همه اقشار جزء طرفداران آن بودند، نمی‌توانست یک موضع خاصی راجع به شریعتی بگیرد که موجب تشدید اختلاف بین جامعه بشود.
حجت‌الاسلام حسینیان با اشاره به نامه امام خمینی بعد از درگذشت شریعتی و استفاده از واژه «فقد» در این رابطه، یادآور شد: مجموع صحبت‌های امام، خصوصاً در ایام بعد از شهادت آیت‌الله آقامصطفی، نشان می‌دهد که امام به شریعتی به عنوان کسی که دارای یک دشمن مشترک و یک آرمان مشترک هستند می‌نگریست. آرمان مشترکشان این بود که اسلام در صحنه باشد و موجب بسیج مردم شود و مردم را علیه حکومت‌های دیکتاتوری و فاسد تقویت و بسیج کند؛ و دشمن مشترکشان هم رژیم شاهنشاهی و شاه با آن همه فساد و دیکتاتوری بود. بنابراین، این آرمان مشترک و دشمن مشترک قطعاً موجب شکل‌گیری یک نوع ارتباط معنوی می‌شد.
رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی با استناد به صحبت‌های امام در مراسم ختم آقا مصطفی ادامه داد: در آنجا کاملا مشخص است که اشاره امام به آقای شریعتی است. چون ایشان آنجا انتقادات شریعتی به علمای دوره صفویه و شخصیت‌هایی مثل علامه مجلسی را مطرح کردند و خودشان پاسخ این انتقادات را در دفاع از علما دادند.
حجت‌الاسلام حسینیان ادامه داد: امام در همان جلسه یک نظریه متوازن را مطرح کردند و با گلایه از روحانیونی که درصدد تکفیر روشنفکران بودند، فرمودند من تا آنجا که دقت کردم این روشنفکران مغرض نیستند و دلشان برای اسلام می‌سوزد و نباید روحانیون آنها را تکفیر کنند.
وی افزود: از مجموعه این گلایه‌های امام از قشر روشنفکر مسلمان و قشر روحانیون می‌شود دریافت که ایشان همان نظریه میانه و نظریه متعادل را مطرح کردند و درباره شریعتی معتقد بودند در عین اینکه اشتباهاتی هم داشته اما اصل اسلام را قبول دارد و به دنبال احیای اسلام است.
حجت‌الاسلام حسینیان با رد این گزاره که امام خمینی، شریعتی را مسلمان نمی‌دانستند گفت: این جمله امام درباره دکتر مصدق است نه دکتر شریعتی.
وی افزود: بعد از اینکه اعضای جبهه ملی در مقابل انقلاب ایستادگی کردند و اصول اسلام را زیر سوال بردند، کار به جایی رسید که آقای نزیه در یک سخنرانی گفت اجرای احکام اسلام نه مفید است و نه ممکن. حضرت امام جواب آنها را دادند و در این بین اشاره‌ای به مصدق کرده و فرمودند: کسی که اینها به وجود او فخر می‌کنند هم مُسلِم نبود.
